synopsis voor een lange speelfilmmet Johnny Kraaykamp en Rijk de Gooyer

door Martin Bril en Rogier Proper

Dit verhaal is eigenlijk heel eenvoudig. De hoofdrol wordt gespeeld door Paula, een jonge regisseuse die debuteerde met een succesvolle, maar sombere film en die nu als tweede film iets vrolijkers wil maken, maar wel iets met een mooie dramatische ondertoon. Het moet bovendien een film zijn waarin de absolute helden van haar vader de hoofdrollen spelen. Dat zijn twee oudere komieken, Kraaykamp en De Gooijer, in hun hoogtijdagen bekend als “Een paar apart” en “Johnny en Rijk”. Paula’s vader – getroffen door een hersenbloeding – is sinds enige tijd gedeeltelijk verlamd en wordt thuis verzorgd, waar Paula af en toe bij hem langs gaat. Hoewel hij niet meer kan praten, kan hij wel uitbundig lachen. Paula wil hem – hij zal het niet lang meer maken – met haar film (voor het laatst) aan het lachen brengen.

De twee helden waren in de grauwe pioniersdagen van de Nederlandse televisie (en zelfs daarvoor, in de glorietijd van de radio) de populairste komieken van Nederland. Later groeiden ze door drank, vrouwen en problemen met geld uit elkaar, zodanig dat de ene, een onvervalste Amsterdammer, het bracht tot de meest gevraagde acteur van het serieuze toneel en de ander, een echte oorlogsheld uit Utrecht, tot een acteur die vooral in tv-comedies, commercials en speelfilms werkte. Onafhankelijk van elkaar zijn de heren nog steeds op elkaar aan het schelden, en dat komt omdat iedereen die ze tegen komen altijd maar over vroeger begint. De een geeft de ander de schuld van het uiteenvallen van hun gezamelijke succes en vriendschap, en de ander de een. Het zou lachwekkend zijn als het niet eigenlijk ook tragisch was.

Enfin.

De regisseuse weet de komieken in eerste instantie geinteresseerd te krijgen, hoewel ze beiden om het hardst beweren nooit meer met elkaar te willen werken. Haar schrijver (een dromerig new-age type, min of meer haar verloofde, hij zou liever een kind bij haar zou verwekken, ze heeft er de leeftijd voor, zou haar vader daar niet om kunnen lachen?, hij is er helemaal klaar voor) bedenkt dan dat de twee eigenlijk een Nederlandse versie van “The Sunshine Boys” van de Amerikaan Neil Simon zouden moeten spelen, de film is hen op het lijf geschreven.

Paula slaagt er met behulp van haar charmes en het zakelijk vernuft van haar producent Mathijs in beide oude komieken zodanig tot elkaar te brengen dat het mogelijk lijkt met hen zo’n film te gaan maken. Het is vooral Johnny die dit beroemde stuk (ooit verfilmd met Jack Lemmon en Walther Matthau) wil spelen, want hij heeft het ooit succesvol op het toneel gebracht. Rijk gaat pas accoord als hij het definitieve script heeft gelezen, zegt hij, maar als de mannen al aan de slag zijn zal blijken dat hij nimmer een skript leest.

Vrijwel onmiddellijk dient zich voor de producent nu het volgende probleem aan. Hoe de rechten te regelen van The Sunshine Boys? Er zijn twee hobbels: hij durft niet te vliegen zodat hij niet naar Amerika kan om de zaak te regelen én hij wil eigenlijk niet al te diep in de buidel tasten, want hij let graag op de kleintjes, – wat zijn inspanningen de nodige vertraging geeft.

Toch worden er faxen en telefonades gepleegd en verzekert hij Paula voortdurend dat het goed zal komen met die rechten. Zij ondertussen begint te repeteren met haar hoofdrolspelers. De commercial-sketch van Matthau, de doktersketch, nieuw geschreven scenes die meer op hun eigen leven toegespitst zijn.

De eerste schreden zijn hoopgevend, maar al spoedig blijken de oude komieken elkaar minder te liggen dan gehoopt, net zoals in The Sunshine Boys. De mannen zijn niet alleen uit elkaar gegroeid, ze zijn beiden ook op bijna kinderlijke wijze jaloers op elkaar. De een heeft een zeer kapitale boerderij in het buitenland gekocht (waar hij overigens zeer eenzaam is), de ander heeft een nogal van de tongriem gesneden vriendin, die het niet zo voorzien heeft op de andere komiek. Ze maken ruzie, lopen weg, maken het weer goed, duiken onder, roddelen over elkaar in de gossip-pers, weigeren bepaalde scenes (vooral die over hun eigen leven) te spelen, kortom – de repetities rollen over straat en Paula moet alle zeilen bijzetten.

Terwijl de rechten maar niet loskomen en het steeds slechter gaat met Paula’s vader. Het ziet er langzaam maar zeker naar uit dat het hele project een grote mislukking gaat worden en dat de film misschien wel nooit zal afkomen. Paula, die de bui ziet hangen, parkeert haar oude vader zelfs maar op een gegeven moment tussen de coulissen, om hem toch nog net als laatste te kunnen laten lachen. In elk geval is Paula daarin dan toch nog geslaagd (en reutelend blijft de oude baas in zijn laatste lach).

En dan twee genadeloze tegenvallers. De filmrechten voor een Nederlandse Sunshine Boys blijken niet te krijgen, tenzij voor kapitale bedragen, waarna de twee komieken afhaken.

Wat nu?

Paula en Mathijs zitten met tientallen blikken film met onaf materiaal en het uitzicht op een faillissement. Er zal en moet een film komen, dan maar een mislukking.

De schrijver wordt ingehuurd (hij is inmiddels elders een junior aan het verwekken) om er nog wat van te breien en Paula gaat aan de slag in de montagekamer. Iedereen is ervan overtuigd dat het het dieptepunt van de Nederlandse filmgeschiedenis gaat worden. Maar Mathijs ontwikkelt een theorie dat hoe slechter de film wordt (en hoe slechter hij wordt uitgebracht) hoe financieel voordeliger ze er uit zullen springen (zie ook Lubitch’ “The Producers”). De film wordt dus zeer klein uitgebracht en de kritieken zijn onverdeeld genadeloos. Maar de film wordt een weergaloos succes, – wat Mathijs ook probeert om het tij te keren.

EINDE

PS

kleine aantekening over de stijl.

Wat de bedoeling is, qua vorm en stijl, is dat gebruik wordt gemaakt van archiefmateriaal van Johnny en Rijk (“Een paar Apart”) aan de ene kant, en scenes door hen gespeeld uit ‘The Sunshine Boys” aan de andere kant.

De handeling/actie van de film speelt zich dus voor een groot deel af tijdens de voorbereidingen die getroffen worden om een film te maken, en inderhaast gefilmde scenes van “The Sunshine Boys”, preluderend op het verkrijgen van de rechten. Een film in een film, en beter nog: een Nederlandse film in een film. Een waardige afsluiting van de Nederlandse film in de tweede helft van de twintigste eeuw.

In diepste wezen overigens is dit – naast een commentaar op de Nederlandse ‘cinema’ – een film over vriendschap, de dood, ouderworden en acteren.

© MB & RP – januari 2000

Geplaatst op 6 februari 2008 om 23:13.