Rogier Proper schreef een lijvig handboek voor scenarioschrijvers. Vol anekdotes over teleurstellingen en afwijzingen. De gemiddelde kijker denkt dat die acteurs alles zelf bedenken.’

Was dat wat? Rogier Proper (63) kijkt lachend op, en tegelijk toont hij zich serieus. Of het antwoord wat voorstelde, wil hij weten?

Hoezo? Zit de schrijver van het dikke, gloednieuwe handboek Kill your darlings – Scenarioschrijven voor film en tv verlegen om woorden?

`Dat is het niet. Ik ben alleen niet zo handig hierin. Niet zo communicatief, geloof ik. Ik ken ook nooit de juiste mensen.’

Ja hij is serieus. De voormalige Vrij Nederland-journalist (`vreselijk tobben met lange lappen tekst’), bladenmaker, radio-icoon (Proper was in Wim T. Schippers’ radioprogramma Ronflonflon de voortdurend flatulerende filmcriticus Jaap Knasterhuis) en directeur van de eerste Nederlandse scenariofabriek voor soaps is eigenlijk een man van de tweede lijn. Iemand die graag regelt, maar dan wel in de luwte. `Ik ben van het soort dat tegen anderen opkijkt.’

Het deze week verschenen Kill your darlings is een vrolijk geformuleerd en handzaam leerboek. Het staat vol praktische informatie en adviezen, begeleid met persoonlijke ervaringen van Proper – vaak ironisch getinte anekdotes over teleurstellingen en afwijzingen die het pad van een scenarioschrijver nou eenmaal kruisen.

Hij schreef het met een aankomende schrijver in zijn hoofd. In welke situatie komt die eigenlijk terecht? `Je bent als scenarioschrijver altijd afhankelijk van wat anderen van jouw werk maken. Meestal valt dat vies tegen. That’s all in the game. Maar je moet die game wel goed kennen om te overleven.’

Binnen de filmindustrie draait het om ideeën. Die komen meestal van de schrijvers. Toch nemen zij in de hiërarchie een bescheiden plek in, ver achter de acteurs, de regisseur en vaak ook de cameraman. `Dat is een gegeven. Scenarioschrijvers zijn bij het publiek niet bekend. De gemiddelde televisiekijker denkt dat die acteurs het zelf bedenken. En iedereen vindt dat wel best zo. Er valt in deze tijden van glamour bij schrijvers weinig eer te behalen. Acteurs zijn mooie mensen die altijd klaar staan in een goed pak of een schitterende jurk. Schrijvers zijn benepen mannetjes en vrouwtjes die op de kinderen passen en luiers verschonen en daarnaast ook nog hun werk proberen te doen.’

De laatste jaren is de situatie voor schrijvers in Nederland `wel professioneler geworden’. Er is meer geld, en de nieuwe generatie filmmakers heeft een andere houding, vindt Proper. `ie wendt zich duidelijk af van de Rob Houwers, Matthijs van Heijningens en Jos Stellingen van deze wereld. Van die types die zo gewichtig doen en Hollywoodje in Holland spelen. De jongeren blijven dichter bij zichzelf. Het is niet meer: hoe verrijk ik mezelf met een film? Het is nu: wat wil ik maken en hoe krijg ik dat voor elkaar?

Ook draagt de dagelijkse stroom soaps aan een betere schrijfcultuur bij. `Er zijn nu al jarenlang dagelijks mensen aan het schrijven. Dat leidt tot meer ervaring en routine. Sommigen stromen door. Karin van der Meer schreef de tv-serie Evelien. Die komt uit mijn school.’

In de tweede helft van de jaren tachtig maakte Proper een ommezwaai in zijn carrière. De man met de VPRO-achtergrond richtte een bedrijf op waar tientallen schrijvers aan de lopende band scenario’s ontwikkelden voor de soaps Goede Tijden Slechte Tijden, Onderweg Naar Morgen en later ook Goudkust. `Als een ommezwaai heb ik dat nooit gevoeld. Ik vond het leuk zoiets op te zetten. Eerst was het alleen maar vertalen van Australische scripts, een bijverdienste. Ik werd gevraagd door Olga Madsen om een schrijfsysteem te ontwikkelen. Dat is gelukt. Maar na verloop van tijd werd het te groot. Veel gezeur en getob met Endemol, waar ze het niet konden uitstaan dat ze van een buitenstaander afhankelijk waren.

`Uiteindelijk heb ik de boel in 1998 verkocht. Voor een goed bedrag. Maar hartelijk en prettig is dat toen niet gegaan. Al kreeg ik wel toestemming voor wat citaten uit hun soaps voor in mijn boek.’

Drie jaar geleden begon Proper met het schrijven van Kill your darlings. Toen was er alleen De verborgen schrijver van Ger Beukenkamp, dat Proper voorzichtig `nogal theoretisch’ noemt, en `heel erg geschreven vanuit de toneeltraditie’. Zijn boek maakt een omgekeerde weg. `Ik benadruk dat het goed is alle regels en wetten te kennen om ze daarna vooral overboord te gooien’.

Onlangs kwam ook Het geheim van Hollywood uit. Daarin beweren filmmakers Paul Ruven en Marian Batavier dat aan elk succesvol scenario een simpele formule ten grondslag ligt. `Leuk gevonden’, vindt Proper, `maar hun formule is misschien te veel op de Amerikaanse leest geschoeid om op Hollandse films toe te passen.’ Hij is zelf niet zo van formules. `Met een formule worden veel ideeën buitengesloten, omdat ze er niet in passen. Dat kan zonde zijn. Het verhaal moet de structuur dicteren. Niet andersom.’

Intussen werkt hij gestaag door. `Ik begin eigenlijk net. Als schrijver. Ik heb veel plannen. Voor comedy’s en speelfilms. Die probeer ik onder te brengen.’

De naam Proper doet niet meteen alle deuren openen. `Je denkt toch niet dat ze in Hilversum weten wie ik ben? Zo werkt dat niet. Ook niet als je tien jaar lang soaps in elkaar hebt getimmerd. In Amerika zou iedereen je dan met interesse ontvangen. Hier vroeg een secretaresse van RTL enkele jaren geleden in opdracht van de baas wie ik eigenlijk was toen ik een plan indiende. Nooit meer iets gehoord, natuurlijk. Zo gaat dat. Niet zeuren, en gewoon verder gaan.’

Door Ronald Ockhuysen
Bron: Volkskrant

Aanstaande donderdag verschijnt een interview met Rogier Proper van Ronald Ockhuysen in De Volkskrant Kunstbijlage a.s. donderdag.

Geplaatst op 14 november 2007 om 21:50.