Scriptschrijven is pittig: iedereen bemoeit zich ermee, waardoor veel sneuvelt. ‘™GTST’™-bedenker Rogier Proper geeft tips in ‘™Kill Your Darlings’™.  ‘™Wie is de vijand van de scenarioschrijver?’™, vraagt scriptschrijver Rogier Proper zich hardop af. ‘žDaar wil ik het tijdens mijn boekpresentatie over hebben.’ Proper zit achter zijn laptop aan de keukentafel van zijn riante woning, om de hoek bij Artis. Het interview moet nog even wachten, zegt hij verontschuldigend, de uitgever heeft het persbericht over de boekpresentatie nodig. Om vervolgens zijn eigen vraag te beantwoorden: ‘žDe omroep. De producent. Geldgebrek. De doelgroep. Je ego. De drank.’

Een half uur later is het persbericht klaar en kan er geluncht worden met de man die de eerste soap van Nederlandse bodem schreef: ‘™Goede Tijden, Slechte Tijden’™ (‘™GTST’™). In 1990 stichtte hij de eerste Nederlandse ‘™scenariofabriek’™: Doctor Proctor Scripts. Het bedrijf maakte naast ‘™GTST’™ de scripts voor soapseries ‘™Onderweg Naar Morgen’™ en ‘™Goudkust’™. Verder begeleidde hij onder meer de komedie ‘™Hertenkamp’™ voor de VPRO. Over de praktijk van het scriptschrijven maakte hij het boek ‘™Kill Your Darlings’™, dat volgende week de officiële presentatie beleeft.

‘žSchrijven betekent schrappen’, verklaart Proper de titel van het boek. ‘žEen briljant bedachte zin moet eruit omdat die niet past in een bepaalde scène. Of een geweldig beeld dat je in een film wilt laten zien, sneuvelt omdat dat te duur is om te maken. Omroepdirecteuren, producers, de regisseur: ze bemoeien zich allemaal met het script. Een script maak je vaak in opdracht, dus moet je met heel veel meningen rekening houden. Je kunt niet alles zelf bedenken, zoals een romanschrijver dat bijvoorbeeld wel kan.’ Bovendien merk je tijdens het schrijven dat sommige scènes gewoon niet werken.

Aardig voorbeeld is een beroemde scène uit de cultfilm ‘™Pulp Ficti on’™, waarin twee gangsters in de auto zitten, met op de achterbank een bibberende jongen die ze naar hun baas moeten brengen. Een van de gangsters heeft een pistool in zijn hand dat per ongeluk afgaat, de jongen is op slag dood. Zijn uit elkaar gespatte hoofd laat een bloederige rotzooi achter in de auto. De originele scène was wat langdradiger. Ook daarin gaat het pistool per ongeluk af, maar raakt de kogel de jongen boven in zijn borst. De jongen leeft nog en de twee gangsters krijgen ruzie. Na een discussie, die het slachtoffer helemaal kan volgen, verlossen ze de jongen uit zijn lijden door hem dood te schieten.

In Propers boek struikel je over dit soort scriptvoorbeelden, die laten zien hoe het schrijven van een film of serie in zijn werk gaat. Want zelf een script maken, begint bij goed kijken, leert Proper. ‘žJe moet op een andere manier kijken dan alleen naar hoe het eindresultaat van een film of serie op je overkomt. Hoe zit een scène in elkaar? Hoe is het geschreven? Hoe is het gefilmd?’

Het script van een soap- of dramaserie schrijven, is aan veel regels gebonden. Je begint bij de keuze voor een ‘™arena’™, de plek waar je serie zich afspeelt. ‘žHet moet een plek zijn waar veel verschillende soorten mensen komen, zoals een ziekenhuis, een kantoor of een plein. In ‘™Gooische Vrouwen’™ is het bijvoorbeeld een villawijk. Vervolgens vorm je de karakters. Wie zijn ze? Wat doen ze? Waarom doen ze dat? Wat zijn hun beste eigenschappen, wat hun slechtste? Hoe zien ze zichzelf?’

Zo is het karakter Anouk in ‘™Gooise Vrouwen’™ een echte mannenverslinder, ze neemt nogal wat scharrels mee naar huis. ‘žBij het beschrijven van haar karakter bedenk je bijvoorbeeld: Is ze nymfomaan? Vind ze het gewoon leuk? Waarom doet ze het met al die mannen? Vervolgens verzin je de verhaallijn. Ze kan een relatie krijgen met een buurman, en als ze een man zou hebben, zou je daar een verhaallijn van kunnen maken. Komt haar man erachter of niet?’

Spanning is belangrijk, je wilt immers de kijker vasthouden. Soapschrijvers doen dat onder meer met de intense shots aan het eind van een scène: Brooke met betraande ogen in ‘™The Bold and the Beautiful’™, een onheilspellende blik van Ludo in ‘™Goede Tijden Slechte Tijden’™. ‘žEen dagelijkse soap als ‘™GTST’™ heeft bijvoorbeeld drie verhaallijnen per aflevering, en in al die verhaallijnen moet je de spanning erin houden. Dus aan het eind van een scène moet er iets in de lucht blijven hangen, zodat de kijker wil weten hoe het verder gaat. Het moet hem wat kunnen schelen wat er met een karakter gebeurt. Ludo is de slechterik in ‘™GTST’™, maar af en toe lijkt hij toch op het goede pad te komen. De kijker laat je daarin trappen, denken dat hij zijn streken kwijtraakt. Dat is het leukste, als dat lukt, als je de kijker met je script weet te manipuleren. En dan doet Ludo toch weer wat slechts, waardoor de kijker denkt: ‘™Nee, toch!’™’

Verhaallijnen zijn er dus per aflevering, en voor de lange termijn. ‘žEen soap moet doorgaan tot in het oneindige, dus laat je veel open, laat je verhaallijnen lang duren.’ Maar nooit te lang, het is belangrijk dat de kijker niet moe wordt van zo’™n verhaallijn en afhaakt. ‘žDan heb je het niet goed geschreven, had je meer moeten schrappen. De verhaallijn moet op tijd stoppen, en tot een bevredigend einde worden gebracht.’

Al zijn er nog zoveel regels, sommige scriptschrijvers trekken zich er niks van aan en maken toch een mooie en goed bekeken serie. ‘ž’™Prison Break’™ is zo’™n serie. Dat gaat over een man die een bankoverval pleegt om in de gevangenis terecht te komen, zodat hij zijn ter dood veroordeelde broer kan helpen te ontsnappen. Het script is heel erg gericht op het maken van spanning, in een ontzettend hoog tempo. Er zitten zo veel cliffhangers in een aflevering. De spanning bouwt zich op in een scène, je zit er helemaal in, en dan gaan ze naar een hele andere situatie. Na een tijdje keer je terug naar het verhaal van die eerste scène en blijken ze ineens een sprong in de tijd te hebben gemaakt. Je weet helemaal niet hoe die eerste scène precies is afgelopen. Ze laten het gewoon niet zien. Dat is ongekend, een cliffhanger zonder afronding. Daar kan ik echt van genieten: een script dat zo brutaal in elkaar is gezet, tegen alle regels in.’

Marlise Hamaker

Bron: Trouw,  27-10-2007

Geplaatst op 3 november 2007 om 15:05.
Print dit bericht